راهكارهاي مقابله با وابستگي اقتصادي در انديشه و عمل حاج‌محمدحسين كازروني
حاج محمدحسين كازروني، از تجار سرشناس و معتبر اصفهان در عصر قاجاري بود. وي عقيده داشت در صورت ادامه روند استعمارگري دول بيگانه كه با انعقاد قراردادهايي چون قرارداد تالبوت، تأسيس بانك شاهي و... همراه است، سرمايه و هستي ايران به يغما برده شده و باعث مي‌شود تجار ايراني پس از چندي ورشكسته شده و يا مجبور شوند به عامل يا دلالي براي اجناس بيگانه تبديل شوند. از اين رهگذر مرحوم كازروني ابتدا به تأسيس شركت مسعوديه پرداخت و سپس با توجه به موفقيت در راه‌اندازي و اداره اين مؤسسه اقتصادي، فعاليت خويش را گسترش داده و با حمايت و همكاري حاج آقا نورالله نجفي و تني چند از تجار سرشناس اصفهان به تأسيس شركت اسلاميه پرداخت كه رياست هر دو شركت با مرحوم كازروني بود و به خوبي از عهده اداره آنها برآمد. اقدامات مرحوم كازروني گامي مهم در جهت استقلال اقتصادي اصفهان و در سطح وسيع‌تر، تجار ايران بود كه با اتحاد تجار و حمايت همه جانبه علما و روشنفكران اهل قلم صورت پذيرفت. متن کامل
از امتياز دارسي تا شركت نفت انگليس و ايران
يكي از مهمترين امتيازاتي كه در ابتداي قرن بيستم دولت انگليس از قاجارها اخذ نمود، امتياز نفت دارسي بود. امتياز دارسي در دوران پادشاهي مظفرالدين شاه قاجار توسط صدراعظم ايران يعني امين‌السلطان واگذار شد. در واقع با اين امتياز ارزشمندترين منبع ثروت ايران در قرن بيستم در اختيار انگلستان قرار گرفت. با كشف و بهره‌برداري از نفت ايران، سياست‌ها و برنامه‌هاي دولت استعماري انگليس در قبال كشور ما تحت‌الشعاع اين ماده استراتژيك تغيير كرد. اگر تا قبل از كشف نفت انگليسي‌ها به ايران بيشتر به عنوان سپر دفاعي هند نگاه مي‌كردند؛ اما بعد از كشف نفت، ايران اهميت بيشتري براي انگلستان پيدا كرد تا جايي كه مي‌توان گفت نفت ايران در روابط و معادلات سياسي- اقتصادي دو كشور در دهه‌هاي بعدي عامل تعيين‌كننده به شمار مي‌رفت. متن کامل
نفت ايران و دسيسه‌هاي انگليس
همزمان با تصويب طرح ملي شدن صنعت نفت ايران از سوي مجلسين شوراي ملي و سنا، شرکت نفت ايران و انگليس از پرداخت سي درصد فوقالعاده دستمزد کارگران نفت بندر معشور، آغاجاري، لالي و نفت سفيد امتناع ورزيد و اين امر موجب اعتصاب کارگران و اعلام حکومت نظامي در خوزستان شد.متن کامل
قرارداد استعماری ۱۹۱۹ وثوق الدوله بین ایران و انگلیس
وثوق الدوله، صدراعظم احمدشاه قاجار از نخستین روزهایی که زمام امور را در دست گرفت، به طور محرمانه مذاکراتی را برای انعقاد یک قرارداد با نمایندگان دولت انگلیس آغاز کرد که این مذاکرات، به صورت کاملاً سری، در حدود نه ماه به طول انجامید. سرانجام در روز هجدهم مرداد سال ۱۲۹۸ ش یک روز پس از امضای قرارداد ۱۹۱۹ م در حالی که شاه قاجار عازم اروپا بود، ناگهان و بدون زمینه قبلی، اعلامیه وثوق الدوله به ضمیمه متن قرارداد در ایران منتشر شد و اعلام گردید که این قرارداد مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفته است.متن کامل
تلاش‌های شرکت نفت انگلیس و ایران برای تغییر امتیاز دارسی
از سال 1920، شرکت نفت انگلیس و ایران مجدانه تلاش می‌کرد تا مفاد امتیاز دارسی را تغییر بدهد. بیشتر از همه سعی داشت از بند مربوط به انتقال کلیه دارایی‌های شرکت، چه در داخل و چه در خارج، به دولت ایران پس از انقضای اعتبار امتیاز در سال 1961 خلاص شود، و بعد از آن از تعهد دسترسی ایران به دفاتر و اسناد حسابداری‌اش شانه خالی کند تا کسی از سود واقعی شرکت خبر نداشته باشد. شرکت به دنبال تمدید امتیازش نیز بود.متن کامل
رشوه وثوق الدوله به مخالفين قرارداد ۱۹۱۹
وثوق الدوله، صدراعظم احمدشاه قاجار از نخستین روزهایی که زمام امور را در دست گرفت، به طور محرمانه مذاکراتی را برای انعقاد یک قرارداد با نمایندگان دولت انگلیس آغاز کرد که این مذاکرات، به صورت کاملاً سری، در حدود نه ماه به طول انجامید. سرانجام در روز نوزدهم مرداد سال ۱۲۹۸ ش یک روز پس از امضای قرارداد ۱۹۱۹ م در حالی که شاه قاجار عازم اروپا بود، ناگهان و بدون زمینه قبلی، اعلامیه وثوق الدوله به ضمیمه متن قرارداد در ایران منتشر شدمتن کامل
شركت نفت انگليس و ايران چگونه تأسيس شد؟
شركت نفت انگليس و ايران مركزي براي تأمين سوخت مورد نياز نيروي دريايي بريتانيا در جنگ جهاني اول بود. اين شركت 84 درصد عايدات نفت استخراج شده ايران را به جيب انگليس سرازير مي‌ساخت و سهم ايران كه صاحب اصلي نفت بود، تنها 16 درصد بود.متن کامل
بريتانيا و خطوط آهن ايران و خاورميانه (1337ه ق / 1919-1918م)
ايران كشوري پهناور با اوضاع اقليمي و عوارض طبيعي گوناگون است. در چنين قلمروي، توسعه به مفهوم گستردة آن مستلزم تحقق شرايطي است كه يكي از مهمترين آنها وجود راه‌هاي مواصلاتي مناسب مي‌باشد. از نخستين گام دولت ايران در عصر ناصري براي احداث خط آهني سراسري در چارچوب امتياز اعطايي به بارون ژوليوس دورويتر، تبعه بريتانيا (1289ه ق/1872) تا ساخت آن در دوران رضاشاه پهلوي (1317ش/ 1938) نزديك به هفت دهه به طول انجاميد. مهمتر آن كه از ديدگاه برخي از نويسندگان در انتخاب مسير اين خط آهن نيز به جاي توجه به منافع ملي، منافع بريتانيا لحاظ شده بود.متن کامل
گذري بر امتيازات پي‌در پي انگليس در عهد ناصري
ما انگليسي‌ها با آنها با كمال خشونت رفتار مي‌كنيم. ما خود را مظهر پاك مسيحيت و خيرخواه بشر معرفي مي‌كنيم و مي‌گوييم با همسايگان بايد با رأفت و مهرباني رفتار كنيم ولي عادتاً رفتار ما با ملل شرقي با خشونت و درشتي است. اين نوع رفتار ابداً برتري و بزرگي ما را در انظار آنها جلوه نمي‌‌دهد. ما تصور مي‌كنيم اگر درشتي كنيم و به آنها بي‌اعتنايي كنيم ارزش و اهميت ما را در نظر آنها خواهد افزود بر عكس در نظر آنها ما يك نوع مردمان فرومايه و مضحك به شمار خواهيم رفت...متن کامل
قرارداد كنسرسيوم
روز ۲۲ فروردين 1333تشكيل كنسرسيوم بين‌المللي براي فروش نفت ايران، رسماً اعلام شد و22 نفر از نمايندگان 8 كمپاني نفتي امريكايي، انگليسي، هلندي وفرانسوي وارد تهران شدند. قرارداد كنسرسيوم پيماني بود كه پس از پيروزي كودتاي 28 مرداد 1332 و ساقط شدن حكومت مصدق و احياء روابط گذشته دولتهاي غربي با ايران، زمينه سلطه شركتهاي نفتي غرب بر منابع نفتي كشور را فراهم آورد. اين قرارداد پيماني براي تسلط كمپاني‌هاي نفتي آمريكا، فرانسه، انگليس و هلند بر ذخائر و منابع نفت ايران بود.متن کامل