دموكرات ها در مجلس دوم

اما به دليل صغير بودن وى، عضد الملك از بزرگان خاندان قاجار را به نيابت سلطنت برگزيدند.انتخابات مجلس دوم آغاز شد و دموكرات ها توانستند ۲۸ كرسى نمايندگى مجلس دوم را از آن خود كنند. آنها هرچند حزب اكثريت مجلس نام نگرفتند اما برخى از چهره هاى شاخص دموكرات ها وارد مجلس شدند كه از آن جمله مى توان به سيدحسن تقى زاده، حسينقلى خان نواب، سليمان ميرزا اسكندرى، وحيدالملك و سيدمحمدرضا مساوات اشاره كرد.رهبرى شاخه پارلمانى حزب را سيدحسن تقى زاده برعهده داشت.مرگ عضدالملك در ۱۳۲۸ ه.ق، ۱۹۱۰م در زمان حيات مجلس دوم، رقابت احزاب را دامن زد. مجلس به دنبال مرگ نايب السلطنه بر آن شد جانشينى براى وى انتخاب كند. از سوى دموكرات ها ميرزاحسن خان مستوفى الممالك و از جانب اعتداليون ناصرالملك براى جانشينى عضدالملك پيشنهاد شدند. سردار اسعد هم به صورت مستقل كانديد نيابت سلطنت شد. انتخاب جانشين عضدالملك به ضرر دموكرات ها تمام شد. چرا كه با حمايت برخى از شاهزادگان متنفذ هوادار اعتداليون نظير فرمانفرما و عين الدوله، ناصرالملك به عنوان نايب سلطنت احمد شاه انتخاب شد. وى كه از هواداران اعتداليون بود با دموكرات ها رفتار خشونت آميزى داشت.
•قتل بهبهانى و فرار تقى زاده
بين دموكرات ها و اعتداليون درگيرى هاى فراوانى در مجلس روى مى داد. اين درگيرى ها كه از آغاز فتح تهران آغاز شده بود تا آنجا ادامه يافت كه سيد عبدالله بهبهانى از علماى بزرگ مشروطه خواه و از هواداران اعتداليون به قتل رسيد.در پى اين واقعه شايعه شد كه مجاهدين وابسته به دموكرات ها عامل اين قتل بودند. عده اى از علما هم عليه تقى زاده كه رياست كميته پارلمانى دموكرات ها را برعهده داشت، نامه اى نوشتند. نتيجه اين شد كه تقى زاده از سوى مرحوم آخوند خراسانى به فساد مسلك سياسى متهم شد.۱ همين محكوميت به فرار ليدر دموكرات ها براى دومين مرتبه از خاك ايران انجاميد. وى تا زمان حكومت پهلوى ديگر به ايران باز نگشت. تقى زاده پيش از اين نيز در زمان به توپ بستن مجلس به سفارت انگليس پناهنده شده و در نهايت به لندن گريخته بود.پس از تقى زاده، سليمان ميرزا اسكندرى رهبرى شاخه پارلمانى حزب را برعهده گرفت. اما تصميم مجلس در ۱۲ صفر ۱۳۲۸ ۲، فوريه ۱۹۱۱مبنى بر گماردن مورگان شوستر آمريكايى به عنوان خزانه دار كل كه با حمايت مستقيم دموكرات ها انجام شد در نهايت به تعطيلى مجلس انجاميد. مجلس شوستر را مامور اصلاح امور ماليه ايران كرد. شوستر با ناديده انگاشتن قرارداد ۱۹۰۷ روس _ انگليس كه ايران را به دو نيمه تحت نفوذ ايشان درمى آورد، اوضاع ناآرام گذشته را بدتر از پيش كرد. گفته مى شود وى اين كار را با حمايت دموكرات ها انجام داده بود.۲ روس ها سپس با دادن اولتيماتوم به دولت خواستار عزل شوستر شدند. آنها تاكيد كردند كه در غير اين صورت تهران را به اشغال خود درخواهند آورد.مجلس در نتيجه اين اولتيماتوم تشنجى سخت به خود گرفت. دموكرات هاى به شدت ملى گرا در ائتلافى با ساير نمايندگان حائز اكثريت آرا و كاملاً مخالف اجراى درخواست روس ها بودند. مخالفت مجلس با درخواست روس ها منجر به تعطيلى مجلس در ۳محرم ۱۳۳۰ ، ۲۴دسامبر ۱۹۱۱ توسط ناصرالملك شد و شوستر هم از ايران اخراج گرديد. انتخابات مجلس هم تا زمانى كه وى در راس قدرت بود برگزار نشد.به دنبال تعطيلى مجلس، روساى حزب دموكرات به قم تبعيد شدند. روزنامه هاى دموكرات ها در ايالات به دستور روس ها به محاق توقيف رفتند و مديران آنها به تهران و ساير شهرها تبعيد شدند.
•اصلاح قانون انتخابات در مجلس دوم
اولين قانون انتخابات نخستين بار در ۲۰رجب ۱۳۲۴ توسط انجمنى منتخب دولت بر مبناى انتخابات طبقاتى تهيه شد. براساس قانون فوق الذكر تعداد نمايندگان ۱۶۲ نفر تعيين شد. برخى شروط سخت هم در نظر گرفته شد. از جمله مهم ترين شرايط محروم شدن متهمين به فساد عقيده از انتخاب بود. سن واجدين شركت در انتخابات هم ۲۵سال در نظر گرفته شده بود.دومين مرحله اصلاحات در قانون انتخابات پيش از انتخابات مجلس دوم و پس از آنكه دولت مركزى در ۱۲جمادى الاخر ۱۳۲۷ مصمم گرديد مشروطه بدهد انجام شد.۳ براساس قانون اصلاحى، انتخابات مجلس دو درجه و غيرمستقيم تعيين شد. از سوى ديگر اتهام به فساد عقيده كه از دلايل محروميت از نمايندگى مجلس بود بدين صورت اصلاح شد افرادى كه نزد حاكم شرع ارتدادشان ثابت شده باشد نمى توانند كانديد شوند.۲۰سال هم براى شركت در انتخابات كفايت مى كرد. مجلس دوم براساس همين قانون انتخاب شد.نمايندگان مجلس دوم در ۲۹ شوال ۱۳۲۹ قانون انتخابات را مجدداً اصلاح كردند. پيش از انتخابات مجلس دوم، دولت اعلام كرده بود وكلاى دوره دوم با حق تغيير قانون انتخابات، وكيل مى شوند. بر طبق اصلاحيه سوم نمايندگان، قانون انتخابات يك درجه و عمومى شد. گفتنى است اصلاحات صورت گرفته در اين قانون با نظر دموكرات ها و بر طبق مرامنامه آنها انجام شد.
پى نوشت ها:
۱- بهار، ملك الشعرا، تاريخ مختصر احزاب سياسى، ص ۷
۲- انقلاب مشروطيت، از سرى مقالات دانشنامه ايرانيكا، انتشارات اميركبير، چاپ اول، فصل پنجم، احزاب سياسى دوران مشروطيت، اتحاديه، م، ص ۱۳۶
۳- بهار،ملك الشعرا، تاريخ مختصر احزاب سياسى، ص ۱۱