تریاق سموم شیخ ابراهیم زنجانی در مجلس

تریاق سموم شیخ ابراهیم زنجانی در مجلس

تاریخ تألیف آن بنابر آنچه مؤلف در نسخه نوشته سال 1318 شش سال قبل از مشروطه است. این زمانی است که زنجانی در زنجان بوده است. در آن وقت سالار الدوله پسر مظفرالدین شاه در این شهر حکومت می کرده و زنجانی رساله خود را به صورت پنهانی و محرمانه به نگارش درآورده است. وی در این کتاب شرحی از اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران پرداخته است.
زنجانی این کتاب را در یک مقدمه و پنج مقاله و خاتمه سامان داده است .
مقدمه این کتاب در معنی زندگی ، مرگ ، صحت ، بیماری
مقام اول در بیان پیشرفت و ترقی ملت اسلام در گذشته؛
مقام دوم در وضع کنونی ایران؛
مقام سوم منشأ و علل رکود ؛
مقام چهارم در امکان رهایی و اثبات انحطاط و نابسامانی ها ؛
مقام پنجم در راه درمان وخاتمه نیز درباره وصیّت های او و پاره ای مطالب سودمند است.
نویسنده در این اثر به استعمار و شگردهای نفوذ در جوامع اسلامی و مشکلات روزگار قاجار ایران را می پردازد و از فقر ، بی کاری ، عظت ، بی سوادی و ... شکوه می نماید. و در سوگ ایران از دست رفته ناله سرمی دهد.
پایان این کتاب آشوبی است که زنجانی بر علیه رجال حکومتی و دولت های استعمارگر بر پا می کند و خود را آماده مرگ از سوی آنان می داند.
این اثر در کنار کتاب دیگر او « بستان الحق » در (موجود در کتابخانه مجلس به شماره 727) گوشه‌های از تاریخ پر فراز و نشیب ایران را به تصویر می‌کشد. سروده ای از زنجانی با تخلص «شفائی » را در پایان این رساله آمده است :
گشت ایران جمله ویران حیف حیف
گلخن شد این گلستان حیف حیف
منقلب شد همزه ایران به واو
جملگی معتل الف ویاء و واو
وای ایرا ن وای ایران وای وای
سر به پا عیب است و ویران وای وای
حیف حیف از عزت و ناموس ما
وای وای از طالع منحوس ما
بربزرگان دهریان معبود شد
انگلستان قبله و مسجود شد
مسکرات روس مارا مست کرد
راه عقل ما ز شرع و دین ببست
آفتاب علم ز ما شد به غرب
غربیان مر شرقیان راکرد جذب
چون سعادت رفت نکبت بردمید
عزت ما رفت و ذلت بردمید
بعد از این ما و اسیری فرنگ
آهوان ما بچنگال پلنگ
یادآوری می شود تمام نسخه های دستنوشته زنجانی به خط مولف در کتابخانه مجلس موجود است .