روزشمار وقایع مشروطه
۱۲۷۵: ترور ناصرالدین‌شاه
ناصرالدین شاه به دست میرزارضا کرمانی ترور شد.
۲۰ آذر ۱۲۸۴: اقدام علاءالدوله در به چوب بستن تجار
علاءالدوله، حاکم تهران، به بهانۀ گرانی قند چند تن از تاجران سرشناس را احضار کرد و به چوب بست.
۲۲ آذر ۱۲۸۴: مهاجرت صغری
روحانیان تهران در اعتراض به اقدامات عین‌الدوله، صدراعظم وقت، به حرم عبدالعظیم رفتند. آنها در آنجا تحصن کردند و خواستار عزل علاءالدوله، اخراج نوز بلژیکی و تأسیس عدالتخانه شدند. در پی این تحصن، مظفرالدین‌شاه اعلامیه‌ای مبنی بر تأسیس «عدالتخانه» صادر کرد که در آن از «تأسیس عدالتخانۀ دولتی برای اجرای احکام شرع و قانون معدلت اسلامیه که عبارت از تعیین حدود و احکام شریعت مطهر است» صحبت می‌شد. افزون‌بر‌این، شاه حاکم تهران را هم عزل کرد.
۷ اردیبهشت ۱۲۸۵: تعلل عین‌الدوله در تأسیس عدالتخانه
عین‌الدوله، صدراعظم وقت، به‌رغم دستور شاه، در ایجاد عدالتخانه تعلل ورزید. به همین دلیل آزادی‌خواهان وی را خائن خواندند و برای نشان دادن مخالفت خود با او، به قیام و تحصن دست زدند و خواستار عزلش شدند.
۱۹ تیر ۱۲۸۵: به قتل رسیدن طلبۀ جوانی به نام عبدالحمید
وقتی شیخ محمد سلطان الواعظین، از وعاظ نسبتاً مهم تهران، در قشونخانه بازداشت شد، آیت‌الله بهبهانی به طلاب خود فرمان داد به ساختمان قشونخانه حمله کنند و شیخ را رها سازند. در این اقدام سید عبدالحمید، طلبۀ جوان، به قتل رسید. همین مسئله سبب شد گروه وسیعی به تحصن در مسجد جامع تهران دست زنند. در میان این تحصن‌کنندگان سید محمد طباطبایی، سید عبدالله بهبهانی نیز حضور داشتند.
۲۳ تیر ۱۲۸۵: مهاجرت کبری
پس از بی‌توجهی عین‌الدوله به تحصن مسجد جامع، و خشونت وی نسبت به مردم تظاهرکننده، علما، برای شدت بخشیدن به جنبش راهی قم شدند و این گونه به تحصن خود ادامه دادند.
۲۶ تیر ۱۲۸۵: پیوستن آیت‌الله نوری به متحصنان
شیخ فضل‌الله نوری سه روز پس از حرکت سیدین بهبهانی و طباطبایی عازم قم شد و با حرکت وی، انبوه علما و روحانیان پایتخت در برابر عین‌الدوله موضع گرفتند و نسبت به نهضت همدلی نشان دادند.
۲۸ تیر ۱۲۸۵: تحصن در سفارت بریتانیا
نخست حدود پنج‌هزار نفر از نیروهای انقلابی در باغ سفارت بریتانیا در تهران تحصن کردند، اما در ۷ مرداد تعداد آنها به دوازده‌هزار نفر و در ۱۱ مرداد به چهارده‌هزار نفر رسید.
۷ مرداد ۱۲۸۵: عزل عین‌الدوله
در این روز مظفرالدین‌شاه عین‌الدوله را از صدارت عزل کرد و مشیرالدوله را به جای او به صدارت‌عظمایی گماشت.
۱۳ مرداد ۱۲۸۵: موافقت شاه با تشکیل مجلس
مظفرالدین‌شاه طی صدور فرمانی با تشکیل مجلس موافقت کرد، اما بعضی از مشروطه‌خواهان این فرمان را نپذیرفتند؛ زیرا عبارت «ملت ایران» در آن نیامده بود.
۱۴ مرداد ۱۲۸۵: صدور اعلامیه‌ای از سوی شاه در تشکیل مجلس شورای اسلامی
به‌رغم موافقت شاه با برپایی مجلس، عده‌ای از مشروطه‌خواهان با این اعلامیه مخالفت کردند و خواستار استفاده از عبارت «مجلس شورای ملی» به جای «مجلس شورای اسلامی» شدند.
۱۸ مرداد ۱۲۸۵: توافق بر سر تشکیل مجلس شورای ملی
در این روز سرانجام بر سر تشکیل مجلس شورای ملی توافق شد، اما تاریخ رسمی این فرمان شاه ۱۳ مرداد، که مصادف با سالروز تولد ایشان بود، تعیین گردید.
۱۴ مهر ۱۲۸۵: افتتاح مجلس شورای ملی
انتخابات مجلس شورای ملی در تهران پایان یافت و نخستین جلسۀ آن برگزار شد.
۲۳ آبان ۱۲۸۵: پیشنهاد تأسیس بانک ملی
به دلیل وضعیت نامناسب مالی کشور و تهی بودن خزانه وزیر مالیۀ وقت، میرزا ابوالقاسم‌خان ناصرالملک، در جلسۀ مجلس پیشنهاد استقراض از دولت‌های خارجی را مطرح کرد که با مخالفت نمایندگان مجلس روبه‌رو شد و آنها برای اصلاح این وضع پیشنهاد تأسیس بانک ملی را مطرح نمودند.
۸ دی ۱۲۸۵: امضای قانون اساسی
قانون اساسی مشروطه، که تا حدودی متأثر از قانون اساسی ۱۸۳۱م بلژیک و ۱۸۷۹م بلغارستان بود، فقط یک هفته قبل از مرگ مظفرالدین‌شاه به امضا رسید.
۱۸ دی ۱۲۸۵: مرگ مظفرالدین‌شاه
مظفرالدین شاه بر اثر بیماری در ۵۴ سالگی در گذشت.
۲۸ دی ۱۲۸۵: و بر تخت نشستن محمدعلی‌شاه
در این روز محمدعلی شاه تاجگذاری کرد، اما در جشن تاجگذاری او نمایندگان مجلس دعوت نشدند.
۲۰ خرداد ۱۲۸۶: پذیرش پیشنهاد شیخ نوری دربارۀ متمم قانون اساسی
در این تاریخ تندروان حاضر در مجلس برخلاف میلشان پذیرفتند که نظر شیخ فضل‌الله را مبنی بر نظارت مجتهدان بر مصوبات مجلس، در متمم قانون اساسی بگنجانند.
اواخر خرداد و اوایل تیر ۱۲۸۶: ضدیت با مشروطه
عده‌ای از هواداران شیخ فضل‌الله نوری با برگزاری مجالس عزاداری در ایام فاطمیه، در منابر به طرفداری از آرای شیخ مبنی بر لزوم اصلاح مشروطیت سخنرانی کردند.
۲۹ خرداد ۱۲۸۶: مهاجرت شیخ فضل الله به حرم عبدالعظیم
شیخ نوری برای جلوگیری از انحراف مشروطیت از مسیر اصیل اسلامی آن، همراه جمع چشمگیری از علما و روحانیان، در حرم حضرت عبدالعظیم بست نشست و تا ۲۵ شهریور در آنجا ماند.
۲۸ خرداد ۱۲۸۶: حمایت علمای نجف از شیخ نوری
آیات عظام خراسانی و مازندرانی، با ارسال تلگراف، موافقت خود را با دیدگاه آیت‌الله نوری دربارۀ نظارت پنج تن از مجتهدان طراز اول بر مصوبات مجلس اعلام کردند.
۶ مرداد ۱۲۸۶: انتشار لایحه از سوی شیخ فضل‌الله نوری
در این زمان شیخ فضل‌الله، که در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کرده بود، لایحۀ خود را در انتقاد از انحراف مشروطه منتشر کرد.
۸ شهریور ۱۲۸۶: ترور امین‌السلطان
در این روز امین‌السلطان، صدراعظم وقت، در هنگام خروج از مجلس به دست عباس‌آقا، یکی از اعضای مجاهدین، به قتل رسید. طراح این سوء قصد حیدرخان عمواوغلی معرفی شد.
۱ مهر۱۲۸۶: ارسال متن فارسی معاهدۀ ۱۹۰۷ میان انگلیس و روسیه به وزارت خارجه ایران
انگلیس و روسیه بعد از یک قرن رقابت در این سال در برابر نیروی توفنده و تازه نفسی به نام آلمان اختلافات خود را ــ بیشتر به وساطت فرانسه ــ کنار گذاشتند و ایران را به سه منطقه تقسیم کردند: یک منطقۀ بی طرف و دو منطقۀ نفوذ شمال (برای روسیه) و جنوب (برای انگلیس). این توافق به قرارداد ۱۹۰۷ معروف شد.
۱۵ مهر ۱۲۸۶: تصویب متمم قانون اساسی
متمم قانون اساسی که شامل ۱۰۵ ماده بود در نخستین سالگرد مجلس به تصویب رسید.
۱۹ آبان ۱۲۸۶: وعدۀ محمدعلی‌شاه مبنی بر حمایت از مجلس
در این روز محمدعلی‌شاه در مجلس حضور یافت و حمایت خود را از این نهاد اعلام کرد.
۲۳ آذر ۱۲۸۶: عزل وزرا و عکس‌العمل انجمن‌های مشروطه خواه
در این تاریخ محمدعلی‌شاه در برابر تقاضای نمایندگان مبنی بر اخراج سعدالدوله از دربار، ناصرالملک رئیس‌الوزرا را زندانی کرد، وزیران را عزل نمود و علاءالدوله را که از سوی نمایندگان برای میانجیگری به دربار رفته بود دستگیر کرد. ازهمینرو فعالان جوان انجمن‌ها به کمک نمایندگان آمدند و مجلس را سنگربندی کردند.
دی ۱۲۸۶: تجمع مردم در میدان توپخانه
شیخ فضل‌الله در این اجتماع مفهوم مساوات را ارتداد اجنبی دانست.
۱ دی ۱۲۸۶: تسلیم شدن شاه و تن دادن او به تقاضاهای مجلس
محمدعلی‌شاه زمانی که با حمایت گستردۀ مردم از مجلس روبه‌رو شد بار دیگر پشت قرآن را امضا کرد و متعهد شد که از مجلس حمایت کند. افزون‌بر‌این به تبعید سعدالدوله رضایت داد.
۸ اسفند ۱۲۸۶: سوء قصد به جان شاه
در این روز بمبی در اتومبیل جلوی کالسکۀ محمدعلی‌شاه منفجر شد که به کشته شدن دو تن از ملازمان او و مجروح شدن عده‌ای منجر گردید. در پی این اقدام حیدرعمواغلی، که مسبب این حادثه شناخته شده بود، دستگیر شد، اما در پی تهدید انجمن‌ها شاه به آزادی او تن داد.
۱۴ خرداد ۱۲۸۷: استقرار محمدعلی‌شاه در باغ شاه واقع در حومۀ تهران
پس از ورود شاه به این باغ، هواداران مجلس که از حملۀ احتمالی قزاق‌ها به مجلس بیمناک بودند ساختمان مجلس را احاطه کردند.
۲۲ خرداد ۱۲۸۷: درخواست‌های شاه
در این روز شاه درخواست‌های خود را مبنی بر بازداشت و تبعید جمعی از تندروان مانند میرزا جهانگیرخان شیرازی (سردبیر نشریۀ صوراسرافیل)، سیدجمال‌الدین واعظ، ملک‌المتکلمین و … مطرح کرد. او در ۳۰ خرداد خواسته‌های خود را از مجلس افزایش داد و خواهان اختیاراتی شد که مغایر با قانون اساسی بود؛ ازهمینرو نمایندگان از پذیرش آنها سرباز زدند.
۲ تیرماه ۱۲۸۷: به توپ بستن مجلس
قزاق‌ها به رهبری لیاخوف روسی و به دستور محمدعلی‌شاه به روی مشروطه‌خواهان مسلح و سنگرگرفته در مجلس، آتش گشودند و مجلس اول را تعطیل کردند. در پی این اقدام دوره‌ای از استبداد آغاز شد که به استبداد صغیر معروف گردید.
۲۸ مرداد ۱۲۸۷: محاصرۀ تبریز
نیروهای سلطنتی پس از به توپ بستن مجلس، به محاصرۀ شهر تبریز، که مجاهدان آن به حمایت از مجلس برخاسته بودند، اقدام کردند.
۳ مهر ۱۲۸۷: شکست موقت نیروهای سلطنتی در تبریز
در این ماه نیروهای مجاهد تبریز توانستند نیروهای سلطنتی را شکست دهند. حکومت روسیه، که با شنیدن این خبر به هراس افتاده بود، به بهانۀ محافظت از جان و مال اتباع روسیه تهدید کرد که به این خطه از خاک ایران نیرو خواهد فرستاد.
۲۲ آبان ۱۲۸۷: تشکیل جلسه در باغ شاه
در این جلسه شیخ فضل‌الله و یارانش با مشروطه مخالفت کردند و اعلام نمودند که ادامۀ مشروطه موجب از بین رفتن تدریجی اسلام و کشور خواهد شد.
۶ دی ۱۲۸۷: هواداری صمصام‌السلطنه از مشروطیت
صمصام‌السلطنه، رئیس سابق ایل بختیاری که در پی فرمان شاه از ریاست این ایل عزل شده و مقام خود را به برادر واگذار کرده بود، اصفهان را تصرف کرد و هواداری خود را از مشروطیت اعلام نمود.
۱۹ دی ۱۲۸۷: ترور شیخ فضل‌الله
مخالفان شیخ که از تحریم مشروطه از سوی وی و یارانش ناخشنود بودند تصمیم به ترور او گرفتند. طرح ترور شیخ فضل‌الله در سفارت انگلیس و توسط کسانی چون حسینقلی خان نواب تهیه شد و کریم دواتگر آن را شب‌هنگام، زمانی که شیخ قصد بازگشت به منزل را داشت، به اجرا درآورد. گلوله‌ای که او به سمت شیخ نوری نشانه رفته بود به پای چپ ایشان اصابت کرد و سبب شد شیخ بر زمین افتد، اما همراهان ایشان توانستند ضارب را دستگیر کنند.
بهمن ۱۲۸۷: نگارش رسالۀ «مقیم و مسافر»
این رساله را حاج آقا نورالله اصفهانی در دورۀ استبداد صغیر در دفاع از مشروطه به نگارش درآورد.
فروردین ۱۲۸۸: انتشار کتاب«تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله»
«تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله فی الزوم مشروطیه الدوله المنتخبه لتقلیل الظلم علی افراد الامه و ترقیه المجتمع» در دورۀ به توپ بستن مجلس و تعطیلی کامل مشروطه توسط علامه نائینی نگاشته شد. تقریظ دو تن از علمای بزرگ وقت، آیت عظام خراسانی و مازندرانی، بر این کتاب و اعلام منطبق بودن مندرجات آن بر شرع مبین از سوی ایشان، اهمیت و غنای محتوایی آن را نشان می‌دهد.
بهمن ۱۲۸۷ ـ فروردین ۱۲۸۸: تشکیل حکومت انقلابی در بسیاری از شهرها
در بسیاری از شهرهای ایران ازجمله گیلان، شیراز، همدان، بوشهر و بندرعباس، نیروهای مشروطه‌خواه حاکمان درباری ایالت یا ولایتشان را خلع کردند و ادارۀ شهر را به دست گرفتند.
۳ اردیبهشت ۱۲۸۸: خاتمۀ محاصرۀ تبریز
در این تاریخ محمدعلی‌شاه به محاصرۀ تبریز پایان داد و عفو عمومی اعلام کرد، اما این کار برای جلوگیری از مداخلۀ نظامی روسیه دیر بود.
۸ – ۵ اردیبهشت ۱۲۸۸: ورود نیروهای روس
سربازان روسی به فرماندهی ژنرال زنارسکی از مرز گذشتند و با چراغ سبز انگلیس، وارد خاک تبریز شدند. هرچند ورود این نیروها مردم تبریز را از گرسنگی نجات داد، وضعیت را برای انقلابی‌ها وخیم‌تر کرد؛ زیرا قوای روسیه دشمن نیروهای انقلابی بودند.
اردیبهشت ۱۲۸۸: حرکت ارتش انقلابی مجاهدین از رشت به سمت قزوین
در این ماه نیروی انقلابی رشت به فرماندهی یفرم‌خان ارمنی از گیلان عازم پایتخت شدند.
۱۱ اردیبهشت ۱۲۸۸: موافقت شاه با اعادۀ قانون اساسی و برگزاری انتخابات
سفارت‌های بریتانیا و روسیه، همپای حرکت نیروهای مجاهد اصفهان و گیلان به سوی تهران به محمدعلی‌شاه فشار آوردند تا با برگزاری انتخابات مجلس موافقت کند. بر اثر این فشارها بود که سرانجام شاه قاجار وعده داد در ۲۸ تیر ۱۲۸۸ مجلس شورای ملی دائر خواهد کرد و در ۱۰ تیر، قانون جدید انتخابات را امضا کرد.
۲۰ خرداد ۱۲۸۸: حرکت عشایر بختیاری اصفهان به سمت تهران
عشایر بختیاری به رهبری سردار اسعد عازم تهران شدند.
۹ تیر ۱۲۸۸: حرکت قوای روس به سمت ایران
دو دولت روسیه و بریتانیا که ظاهراً مخالف حرکت قوای انقلابی به سمت تهران و باطناً مشوق آن بودند، فرصت را برای اشغال بخش‌هایی از شمال و جنوب ایران مغتنم شمردند؛ برای نمونه روسیه نیروی بزرگی را به شمال ایران اعزام کرد. این نیرو در ۲۰ تیر به قزوین رسید و و بخشی از آن تا انقلاب ۱۹۰۷م روسیه در ایران ماند.
۲۳ تیر ۱۲۸۸ : ورود نیروهای یپرم‌خان و سردار اسعد بختیاری و سپهدار تنکابنی به تهران
در این تاریخ نیروهای مجاهد گیلان که از شمال حرکت کرده بودند همراه عشایر بختیاری که از جنوب ایران به سمت تهران آمده بودند وارد تهران شدند و سه روز بعد توانستند قوای سلطنتی را به طور کامل شکست دهند.
۲۵ تیر ۱۲۸۸: پناهندگی محمدعلی‌شاه به سفارت روسیه
در این تاریخ محمدعلی‌شاه از ترس اردوی مشروطه و به امید حمایت تزار از تاج و تختش، به سفارت روسیه در زرگنده گریخت. در پی آن بود که قزاقخانه تسلیم شد و کار فتح تهران به دست مشروطه‌چیان مسلح به پایان رسید.
۲۶ تیر ۱۲۸۸: تشکیل مجلس عالی فوق‌العاده
مجلس مهمی به نام مجلس عالی فوق‌العاده، متشکل از حدود پانصد تن از وکلای دورۀ اول مجلس، سرداران مشروطه و عده‌ای از وزرا، شاهزادگان، اعیان و اشراف و روسای اصناف و تجار مشروطه‌خواه برقرار شد. جمع یادشده، پس از ایراد چند خطبه، حدود بیست نفر را برای تشکیل کمیسیون فوق العاده‌ای تعیین کرد تا دربارۀ محمدعلی شاه و مسائل مهم روز تصمیم بگیرند. در این کمیسیون، محمدعلی‌شاه به علت پناهندگی به سفارت روسیه از سلطنت خلع گردید و احمد میرزا، ولیعهد او، به جای این شاه مخلوع، به سلطنت برگزیده شد، اما چون به سن قانونی (هیجده سال) نرسیده بود، عضدالملک، رئیس ایل قاجار، نیابت سلطنت یافت.
۴ مرداد ۱۲۸۸: انتخاب احمدشاه به سمت شاهنشاهی ایران
احمدمیرزای سیزده‌ساله در عصر این روز همراه جمعی از سواران بختیاری و مجاهد برای تاجگذاری به قصر سلطنت‌آباد آورده شد. افزون‌بر‌این، در این روز، یپرم‌خان ارمنی رئیس نظمیۀ رژیم جدید گردید، لیاخوف، فرماندۀ قزاقخانه و مسئول به توپ بستن مجلس اول، بخشیده شد و تأمین جانی یافت و حتی به طور موقت در پست پیشین خود ابقا گشت. عین‌الدوله نیز، که تاکنون در جراید مشروطه از او با عنوان اسطورۀ استبداد انتقادها می‌شد، عفو گردید.
۸ مرداد ۱۲۸۸: دستگیری شیخ فضل الله نوری
در این روز جمعی از مجاهدین مشروطه‌چی به منزل شیخ فضل‌الله رفتند و او را دستگیر کردند.
۹ مرداد ۱۲۸۸: محاکمه و اعدام شیخ نوری
در این روز که مصادف بود با ۱۳ رجب، میلاد امام علی(ع)، شیخ فضل‌الله نوری، در محاکمه‌ای صوری، که شیخ ابراهیم زنجانی نقش دادستانی آن را برعهده داشت، با حکمی از پیش تعیین‌شده به اعدام محکوم گردید و در عصر همان روز در میدان توپخانه به دار آویخته شد. مجری اعدام او نیز یپرم‌خان ارمنی بود. آخوند خراسانی تلگرافی برای حفظ جان شیخ نوری به تهران زده بود که توسط عناصر تندرو مخفی، و در اعدام شیخ تعجیل شد.
۱۴ مرداد ۱۲۸۸: صدور فرمان گشایش دومین مجلس شورای ملی
در این تاریخ کابینه فرمان گشایش دومین مجلس شورای ملی را صادر کرد.
۱۸ شهریور ۱۲۸۸: قصد خروج محمدعلی‌شاه مخلوع از تهران
قرار شد محمدعلی میرزا همراه خانواده‌اش تهران را به قصد اروپا ترک کند. او در ۷ مهرماه همین سال با یک کشتی روسی بندر انزلی را به قصد روسیه ترک گفت.
۲۴ آبان ۱۲۸۸: افتتاح دورۀ دوم مجلس شورای ملی
در ۲۴ آبان‌ماه مجلس دوم کار خود را به طور رسمی آغاز کرد.
۴ فروردین ۱۲۸۹: ورود ستارخان و باقرخان به تهران
ستارخان و باقرخان، با عده‌ای از مجاهدان که مسلح بودند، وارد تهران شدند. دولت ستارخان و همراهانش را در پارک اتابک، و باقرخان و همراهانش را در عشرت‌آباد سکونت داد.
اوایل سال ۱۲۸۹: تشکیل دو گروه رقیب در مجلس
در این سال دو جناح رقیب در کشور در میان مشروطه‌خواهان شکل گرفت که یکی دموکرات و دیگری اعتدالیون نام گرفت وعرصة مجلس را نیز ــ همچون جامعه ــ میدان کشمکش خود ساخت.
۲۴ تیر ۱۲۸۹: ترور آیت‌الله بهبهانی
در این تاریخ سید عبدالله بهبهانی، روحانی پیشرو مشروطه و یکی از رهبران اعتدالیون از طرف دموکرات‌ها ترور شد.
۱ مرداد ۱۲۸۹: حکم تفسیق تقی‌زاده از سوی علمای اعلام
علمای مشروطه‌خواه نجف و در رأس آنها آخوند خراسانی حکم تفسیق سیاست تقی‌زاده را به اتهام توطئه‌چینی برای قتل آیت‌الله بهبهانی صادر کردند. مجلس شورای ملی در پی این ماجرا به او سه ماه مرخصی اجباری داد.
۱۰ مرداد ۱۲۸۹: به قتل رسیدن علی محمد تربیت و سید عبدالرزاق
علی محمد تربیت و سید عبدالرزاق، از اعضای حزب دموکرات، در خیابان‌های تهران به ضرب گلوله از پای درآمدند.
۱۶ مرداد ۱۲۸۹: ماجرای پارک اتابک و زخمی شدن ستارخان
حکومت به مجاهدین فرصت داده بود تا سلاح‌های خود را تحویل دهند، اما اعلام کرده بود که در صورت همکاری نکردن با حکومت اعدام می‌شوند.
ازآنجاکه در این قضیه حقوق مجاهدین پایمال، و با آنها نسبت به عمال نظامی سردار اسعد و حزب دموکرات با تبعیض رفتار شده بود، ستارخان به دفاع از آنها دست زد و همراه مجاهدین در مقابل حکومت ایستاد. به همین دلیل نیروهای دولتی در این روز محل اقامت او را محاصره کردند. در زدوخوردی که بین نیروهای دو طرف درگرفت تیری به پای ستارخان برخورد کرد و او را زخمی کرد. مرارت این زخم در کنار خانه‌نشینی تا پایان عمر همراه ستارخان بود. البته او مدت چندانی پس از این حادثه زنده نماند و در ۲۵ آبان ۱۲۹۳ دار فانی را وداع گفت.
۱۳ دی ۱۲۸۹: موافقت سوئد با اعزام مستشار به ایران
پس از فتح تهران مشروطه‌خواهان به فکر افتادند نیروی نظامی ملی‌گرا و مستقلی در برابر قزاق‌های روسوفیل تشکیل دهند. با همین هدف بود که نمایندگان مجلس قانون تأسیس قوای ژاندارم را تصویب کردند و برای جلوگیری از نفوذ دو دولت روس و انگلیس در این نیرو، از سوئد، که کشوری بی‌طرف در مسائل ایران بود، برای تعالیم نظامی این گروه استفاده کردند. این گونه بود که مستشاران سوئدی به ریاست یالمارسن به ایران دعوت شدند. آنها در ۲۳ مرداد وارد تهران شدند.
۱۳ بهمن ۱۲۸۹: تصویب قرارداد استخدام مستشاران امریکایی
مجلس شورای ملی که در پی استخدام مستشار خارجی برای ادارۀ امور مالی مملکت بود سرانجام قرارداد استخدام مستشاران امریکایی را تصویب کرد.
۱۷ اردیبهشت ۱۲۹۰: ورود شوستر به ایران
مورگان شوستر امریکایی در رأس هیئتی برای اصلاح وضع مالی ایران به تهران وارد شد.
۲۶ تیر ۱۲۹۰: ورود محمدعلی‌میرزا به ایران
محمدعلی‌میرزا، شاه مخلوع، همراه برادرش میرزا شعاع‌السطنه و عده‌ای از طرفداران خود و با یک کشتی روسی پر از مهمات و اسلحه، به طور ناشناس از طریق دریای مازندران وارد ایران شد. در همکاری با او، برادرش ابوالفتح‌میرزا سالارالدوله، پسر سوم مظفرالدین‌شاه، نیز شورش خود را از غرب ایران آغاز کرد و در ۵ مرداد ماه وارد کرمانشاه شد. این دو که با هدف تصاحب تاج و تخت به شورش علیه حکومت مشروطه دست زده بودند، از حمایت دول بیگانه برخوردار بودند. اما قوای دولتی پس از زدوخوردی چند سرانجام توانست نیروهای آنها را در هم شکند. محمدعلی‌میرزا سرانجام در ۱۸ اسفند همین سال مأیوسانه از کشور خارج شد.
۱۸ مهر ۱۲۹۰: ضبط اموال شعاع‌السلطنه
در این تاریخ مورگان شوستر به اجرای تصویب‌نامۀ هیئت وزرا مبنی بر مطالبات معوقه و مالیات شعاع‌السلطنه دست زد و فرمان به ضبط اموالش داد. زمانی که ژاندارم‌های شوستر برای اجرای این فرمان به منزل شعاع‌السلطنه رفتند، با مداخلۀ سرکنسول روس و نیروی بریگاد قزاق روبه‌رو شدند که به بهانۀ اینکه اموال این شاهزادۀ قاجاری در گروی بانک استقراضی روس است با اقدام قانونی آنها مخالفت کردند. این اقدام باعث آغاز رویارویی‌های علنی شوستر با مداخلات روسیۀ تزاری در امور ایران شد.
۳۰ مهر ۱۲۹۰: ورود نیروهای انگلیس به ایران
سپاهیان هندی انگلیس از جنوب ایران وارد شهرهای اصلی این کشور شدند.
۱۷ آبان ۱۲۹۰: اولتیماتوم روسیه به ایران
حکومت روسیه خواستار عذرخواهی رسمی کابینۀ ایران به دلیل قضیۀ شعاع‌السلطنه شد.
۲۴ آبان ۱۲۹۰: ورود نیروهای روس به ایران
حکومت روسیه در مخالفت با اقدامات شوستر در ایران مناسبات دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد و اعلام نمود که نیروهای بیشتری به ایران اعزام می‌کند؛ درواقع به ایران اعلان جنگ داد.
۸ آذر ۱۲۹۰: اولتیماتوم دوم روسیه به ایران
در این اولتیماتوم حکومت روسیه اخراج مورگان شوستر از ایران، پرداخت هزینۀ لشکرکشی این دولت به ایران، و تعهد دولت ایران مبنی بر استخدام مستشاران خارجی با رضایت دو قدرت روس و انگلیس را خواستار شد.
۹ آذر ۱۲۹۰: مخالفت مجلس با اولتیماتوم روسیه
نمایندگان مجلس برخلاف کابینه، اولتیماتوم روسیه را رد کردند.
۱۰ آذر ۱۲۹۰: ورود قوای روس به قزوین
به دنبال اقدام مجلس در رد اولتیماتوم روسیه، قوای این کشور، که در تبریز و رشت بودند، وارد قزوین شدند.
۱۲ آذر ۱۲۹۰: تصمیم علمای نجف و کربلا برای جهاد با روسیه
در پی مداخلات دو دولت استعماری آن زمان، یعنی روسیه و انگلیس، در امور ایران و تجاوزها و دست‌اندازی‌های آنها به خاک ایران، علمای حوزة علمیه نجف و کربلا تصمیم گرفتند برای مبارزه با روسیه و نجات ایران نیرویی تدارک ببینند.
۲۱ آذر ۱۲۹۰: درگذشت آخوند خراسانی
آخوند خراسانی درست در شب روزی که قصد عزیمت به ایران را داشت به طرز مشکوکی درگذشت.
۲ دی ۱۲۹۰: فرمان ناصرالملک نایب‌السلطنه برای انحلال مجلس
هیئت دولت که مخالف اقدام مجلس در رد اولتیماتوم روس بود از ناصرالملک درخواست کرد تا مجلس را منحل کند. این‌گونه بود که ناصرالملک در ۲ دی ماه فرمان انحلال مجلس را صادر کرد.
۱۰ دی ۱۲۹۰: اعدام ثقه‌الاسلام و عده‌ای از مجاهدین
اعضای کنسولگری روسیه در تبریز میرزا اعلی آقا ثقه‌الاسلام تبریزی، مجتهد بزرگ این شهر، را دستگیر کردند و همراه عده‌ای از مجاهدین به دار آویختند.
۲۲ دی ۱۲۹۰: خروج مورگان شوستر امریکایی از ایران
در پی موافقت کابینه با اولتیماتوم روسیه و تعطیل کردن مجلس، شوستر ناچار ایران را ترک کرد.
۱۰ فروردین ۱۲۹۱: حملۀ روس‌ها به بارگاه امام رضا(ع)
در این تاریخ نیروهای مهاجم روس، که در ایران به سر می‌بردند، حرم امام رضا(ع) را به توپ بستند.
۳۰ تیر ۱۲۹۳: تاجگذاری احمدشاه
احمدمیرزای قاجار، پسر محمدعلی‌شاه، تا این تاریخ به دلیل صغر سن فقط اسماً شاه کشور بود و امور تحت اختیار او را نایب‌السلطنه اداره می‌کرد، اما از این پس به دلیل رسیدن به سن قانونی رسماً شاه ایران گردید.
۶ مرداد ۱۲۹۳: آغاز جنگ جهانی اول
در این تاریخ جنگ بین دول متفق و متحد آغاز شد. در این جنگ، با وجود اعلام بی‌طرفی ایران (در ۹ آبان ماه ۱۲۹۳)، خاک این کشور از تهاجم نیروهای داخل در جنگ مصون نماند. نیروهای عثمانی و آلمان از غرب و جنوب وارد خاک ایران شدند. انگلیس و روسیه هم که از قبل در این کشور نیرو داشتند بر تعداد آنها افزودند و شهرهای ایران را تصرف کردند.
۱۳ آذر ۱۲۹۳: افتتاح مجلس سوم
مجلس سوم مشروطه، که با ورود نیروهای بیگانه به خاک کشور طی جنگ جهانی اول بسته شد، در این تاریخ گشایش یافت.
۲۹ اسفند ۱۲۹۳: تجدیدنظر در قرارداد ۱۹۰۷
دو قدرت روسیه و بریتانیا در قرارداد ۱۹۰۷ تجدیدنظر کردند. به موجب این تجدید نظر، منطقۀ بی‌طرف ایران به بریتانیا واگذار شد و حکومت تزاری اختیاری بلامنازع در شمال ایران یافت.
۱۹مرداد ۱۲۹۴: اشغال بندر بوشهر
انگلیس به بهانۀ نفوذ آلمان در ایران، قوای خود را وارد کشور کرد و بندر بوشهر را به اشغال خود درآورد. هم‌زمان روس‌ها سپاهیان خود را در گیلان و نواحی مرکزی و غربی کشور مستقر کردند.
این اقدام تجاوزکارانۀ انگلیس قیام تنگستانی‌ها را به دنبال داشت که در پی همکاری رئیس‌علی دلواری، ضابط و کدخدای دلوار، با شیخ حسین‌خان چاکوتاهی سالار اسلام و زائر خضرخان امیر اسلام شکل گرفت.
۱۳ آبان ۱۲۹۴: تعطیلی مجلس سوم
به علت مسافرت بسیاری از نمایندگان به قم و کرمانشاه مجلس از اکثریت افتاد و تعطیل شد. این نمایندگان در قم و سپس کرمانشاه کمیتۀ دفاع ملی را تشکیل دادند. اما با پیشروی نیروی مهاجم روس به کرمانشاه، به قصر شیرین رفتند و در آنجا در ۱۰ اردیبهشت ۱۲۹۵، به انحلال کمیتۀ دفاع ملی و تشکیل «هیئت مدافعین وطن» دست زدند. ازآنجاکه قصر شیرین نیز از حملات قوای روس بی‌نصیب نماند، ملیون یا همان اعضای هیئت مدافعین وطن به سمت بغداد و کاظمین حرکت کردند (۱۵ اردیبهشت).
۱۱ اسفند ۱۲۹۴: تشکیل دسته‌ای به نام پلیس جنوب
نیروهای انگلیس که وارد ایران شده بودند دسته‌ای به نام پلیس جنوب (S.P.R) را تحت ریاست ژنرال سایکس تشکیل دادند.
۱۷ اسفند ۱۲۹۵: تأسیس حزب دموکرات آذربایجان
شیخ محمد خیابانی در تبریز، حزب دموکرات آذربایجان را بنیاد نهاد.
۱۸ اردیبهشت ۱۲۹۶: صدور فرمان انتخاب مجلس
در این تاریخ فرمان انتخابات مجلس چهارم صادر شد.
۲۶ آبان ۱۲۹۶: خروج نیروهای روسیه از ایران
دولت جدیدالتأسیسی که پس از انقلاب بلشویکی در روسیه بر سرکار آمده بود اعلام کرد هر قراردادی که آزادی و استقلال ایران را محدود نماید و در گذشته حکومت روسیۀ تزاری آن را به زور به ایران تحمیل کرده است از درجۀ اعتبار ساقط است.
۱۲۹۷ – ۱۲۹۹: قیام جنگلی‌ها در شمال ایران
جنگلی‌ها با هدف احیای مشروطه در شمال ایران به تشکیل نیرویی دست زدند که رهبری آن را میرزا کوچک‌خان برعهده داشت. شایان ذکر است که این‌گونه قیام‌ها به جنگلی‌ها محدود نمی‌شد و در آن زمان، (فروردین ۱۲۹۹) خیابانی نیز در تبریز قیام کرد و حتی آیت‌الله شهید مدرس نیز از فکر یک کودتای ملی و ضد استعماری دور نبود.
۳ اسفند ۱۲۹۹: کودتای انگلیسی رضاخان
قوای قزاق به فرماندهی رضاخان میرپنج وارد تهران شدند و ادارات دولتی و پستخانه و کلیه مراکز حساس شهر را به تصرف خود درآوردند.