مشروطهخواه حقيقى يا صورى
يكى از خواستههاى مردم در نهضت مشروطيت تحقق عدالت و رفع مظالم حكومت قاجار بود. با استقرار يافتن نظام مشروطيت عدهاى كه فقط شعار آزاديخواهى و عدالتطلبى مىدادند با به دست گرفتن قدرت و چشيدن مزه ثروت، اين بار به نام حكومت مشروطه به جان مردم افتادند و انواع و اقسام مالياتها و... را به آنها تحميل نمودند تا جايى كه در بعضى مناطق بر سفيدى نمك و سياهى ذغال هم ماليات بستند. اين اجحافات كه تأمينكننده منافع حزبى برخى دستاندركاران بود اعتراض علماى نجف و ايران را برانگيخت. نمونهاى از اين اعتراضات را در سخنرانى حاجآقا نورالله در انجمن اصفهان با هم مرور مىكنيم:
«آقاى ثقهًْ‌الاسلام: از اعضاى انجمن سؤوال نمودند كه آيا ماها كه براى اصلاح امر ملت و رفاه رعيت حاضر مىشويم يا مشروطهخواه حقيقى هستيم يا صورى. درصورتىكه حقيقتاً ذيل همت براى اقامه عدالت بالا زدهايم بايد جانا و مالاً در حفظ اساس آن بكوشيم و از هيچ اقدام مسامحه نكنيم. پس اكنون مىخواهم فرق ميانة استبداد و مشروطه را تشريح كنم. زمان استبداد حكام و ضباط پيشكشى و تقديمى مىدادند كه بروند و خانمان رعيت را به باد دهند. امروز كه صيت مشروطيت اصفهان، جهان را پركرده، باز ملاحظه مىشود كه ضباط تقديمى مىدهند. لابد اين تقديمى را براى آن مىدهند كه چند برابر مال رعيت را يغما كنند. ضابط فريدن هفت صد تومان تقديم كرده. ضابط سميرم دويست تومان پيشكش داده كه در انواع تصرفات اموال و اعراض رعايا مجاز باشد. و هرگاه واقعا از براى حفظ حقوق ملت و پاس رعيت حاضريم، بايد در رفع اين مهلكات و ازالة اين هرج و مرجها با قدمى ثابت بكوشيم. و چون نگران ادارة عدليه مىشويم، مىبينيم كه در اين مدت هزار و دويست و سى و دو شماره حكم داده. و از براى هر حكمى يك تومان گرفته و نمرة عرايض بالغ است بر دو هزار و پانصد و به جهت عريضهجات نمرهاى يك قران گرفته، مبلغ قريب به هزار و پانصد تومان است. علاوه بر حق ده يك و ده نيم ها كه ايصال داشته و به هيچيك از اعضاء مواجبى داده نشده. پس بايد اين محكمه را به طور صحيح اداره كرد و هم در انجمنى فوقالعاده اجزاى عدليه را حاضر كرده، تحقيق كنيم كه اين مبلغ در چه راه صرف شده و كلاً از براى اعضاء مواجبى مقرر شود كه مرتبا به آنها برسد و فارغالبال مشغول وظايف عدليه باشند. »