زنان در متون مشروطه

عده‌اي معتقدند که در برخي از متون مشروطه (که به بازخواني رهاوردها و فرايندهاي انقلاب مشروطه مي‌پردازد) بر مسئله « رفع حجاب» صحه گذاشته‌اند، ولي با دقت در همان متون و با درنظر گرفتن خواستهاي همه متفکران و موجدان انقلاب مشروطيت، به خوبي روشن مي شود که اين نکته نه تنها لحاظ نشده بلکه گاه در جواب بعضي نفوذکنندگان به آرمانها و دستاوردهاي مشروطه، به حفظ حجاب و حرمت وجود اين رکن تأکيد و تصريح بسيار شده است. در کتاب تنبيه‌الامه و تنزيه‌المله نائيني که به عنوان مانيفست حرکت مشروطه‌خواهي از آن ياد مي‌شود در اين باره چنين مي‌خوانيم : « حتي بي حجاب بيرون آمدن زنان و نحو ذلک از آنچه به داستان استبداد و مشروطيت دولت از بحر اخضر بي ربط‌تر است (و مسيحيان به واسطه منع مذهبي نداشتن از آنچه دولتشان مثل روس مستبده باشد يا مثل فرانسه و انگليس شورويه، علي اي حال در ارتکابش بلامانعند) از لوازم و مقتضيات اين حريت مظلومه مغضوبه شمردند» آقا حسين نائيني در جاي ديگر و نيز در دفاع از حضور علماء در مشروطه و آراء ايشان چنين مطرح مي‌کند : « اين همه جانبازي عقلا و دانايان و غيرتمندان مملکت به طبقاتهم من‌العلماء والاخيار و التجار و غيرهم در استعاذ حريت و مساوات براي فرستادن نواميس خود بي حجاب به بازار و مواصلت با يهود و نصاري و تسويه فيمابين امثال بالغ و نابالغ و نحو ذلک در تکاليف و بي مانعي فقه و مبدعين در اجهار به منکرات و اشاعه کفريات و اشباه ذلک نخواهد بود و رؤسا و پيشوايان مذهب هم جز به آنچه حفظ بيضه اسلام و حراست مملکت اسلاميه بر آن متوقف باشد چنين احکام اکيده و تصريح با آنکه مخالفت به منزله محاربه با امام زمان ارواحنا فداه است نخواهند فرمود.»