انحراف مشروطه از مسیر مشروعه
مستندات قطعی و غیرقابل انکار در تاریخ اسلام و نیز تاریخ معاصر ایران نشان می دهد که بسیاری از حرکات و نهضت های رهایی بخش که در راس کادر رهبری و مرکز برنامه ریزی و هدایت آن فقها و علمای آگاه و مبارز بوده اند و سرانجام کشتی انقلاب را از توفان های سهمگین و امواج خشمگین عبور داده و به ساحل امن رهایی و پیروزی رسانده اند پس از گذشت زمانی محدود اسیر توطئه ها و ترفندهای دشمنان پیدا و پنهان شده و از راه به بیراهه افتاده است. نهضت مشروطه در ابتدای راه خواست قلبی آحاد ملت ایران برای دستیابی به عدالت، آزادی و پیشرفت بود. اما در ادامه به انحراف کشیده شد به گونه ای که این نهضت را می توان به حسب اهدافی که در ادامه راه برای آن ترسیم شد به دو نهضت با دو ویژگی کاملا متفاوت تقسیم بندی نمود: نهضت اصیل مشروطه و نهضت منحرف مشروطه.
نهضت اصیل مشروطه به دنبال آن بود که دین پویاتر، شاداب‌تر و موثرتر از گذشته در عرصه زندگی سیاسی و اجتماعی مردم حضور داشته باشد، در مقابل مشروطه منحرف شمشیر ستیز با دین را بلند کرد و در عرصه دین ستیزی تا آنجا که در توانش بود، با دین و دینداری مبارزه کرد.
نهضت مشروطه به دنبال آن بود که سنت های اصیل مذهبی و ملی برای گشودن راه تعالی و ترقی مورد توجه قرار گیرد، ولی مشروطه منحرف، غرب گرایی از سر تا نوک پا را مطرح کرد و جریان گسترده و مهلکی از غرب گرایی و خودباختگی را در جامعه به وجود آورد.
نهضت مشروطه می خواست کشور و جامعه مسلمان ایران را از یوغ استعمار خارج نماید و دست استعمارگران را قطع کند، ولی مشروطه منحرف زمینه را برای استعمار و استثمار آماده تر کرد و انبوهی از عوامل و مزدوران استعمار را سال ها بر کشور حاکم نمود.
در اندیشه های سیاسی حضرت امام خمینی نهضت مشروطه از جنبه های گوناگون به نقد و بررسی گذاشته شده است که یکی از آنها انحراف این جنبش از مسیر اولیه و اهداف بنیادین بود.
رهنمودهای ذیل یکی از نمونه های فراوان تفکرات و دیدگاه‌های آن پیشوای الهی درباره انحراف مشروطه و بازگشت استبداد و علت این تغییر مسیر و رهیافت های لازم برای جامعه امروز ما می باشد :
ما باید از تاریخ عبرت ببریم و این تاریخ در زمان مشروطه این طور بود. در زمان مشروطه آنهایی که می خواستند ایران را نگذارند به یک سامانی برسد و چماق استبداد تا آخر باقی بماند بین افراد دستجات احزاب اختلاف انداختند.
حتی آنهایی که در آن وقت بودند می گفتند که در یک خانه بین برادر با برادر پدر و پسر اختلاف بود یک دسته مستبد یک دسته مشروطه. این اختلاف موجب شدکه نتوانست مشروطه آن طوری که علمای اسلام می خواستند تحقق پیدا بکند. بعد هم این اختلافات موجب شد که یک دسته از آن غربزده ها بریزند و به اسم مشروطه بگیرند مقامات را و استبداد به صورت مشروطه بر این ملت تحمیل کنند و دیدید که چه شد.
امروز همان روز است. اگر ملت ایران بیدار نشود اگر علمای اسلام بیدار نباشند غفلت کنند اگر علمای قم، مدرسین قم، طلاب قم، علمای تهران، روحانیت مبارز تهران، علمای همه بلاد و روحانیون همه بلاد و مردم بیدار نشوند الان دارند وضعی راکار می کنند که زمان مشروطه کردند و بدانید گناهش به گردن همه ماست " (صحیفه امام خمینی ج 18 ص 411)